اسیب شناسی اعتیاد

اعتیاد عبارت از تعلق یا تمایل غیر طبیعی و مداومی است که برخی از افراد نسبت به بعضی از مواد مخدر پیدا می کنند منظور از اعتیاد استفاده غیر طبی و مکرر داروست که به ضرر خود مصرف کننده با دیگران می باشد. اعتیاد چهار خصوصیت عمده دارد: 1-گرایش به ازدیاد مصرف ماده اعتیاد آور: این خصوصیت را اصطلاحاً تحمل دارویی می گویند. در این حالت فرد معتاد حالتی سازگار نسبت به داروی مخدر پیدا می کند و برای ایجاد عکس العمل مشابه باید بر مقدار دارو بیفزاید. 2-وابستگی بدنی و روانی به اثرات ماده اعتیاد آور: وابستگی حبس یک حالت فیزیولوژیک است که با استعمال مکرر ماده ی اعتیاد آور به وجود می آید و باعث ادامه ی استعمال آن ماده می شود و قطع آن موجب سندروم محرومیت می گردد. در قطع آن علائم محرومیت معمولاً بعد از 2 تا 12 ساعت ظاهر می گردد و شامل آبریزش از چشم و بینی و خمیازه و عرق کردن می شود آنگاه خوابی عارض فرد معتاد می شود و پس از بیداری به شدت بی قرار و مضطرب است. سایر علائم محرومیت ها پس از 24 تا 48 ساعت ظاهر می شود و عبارتند از: گشادی مردمک چشم ها، مسخ شدن موهای بدن، تهوع، بی اشتهایی، اسهال، دل درد و بی خوابی، وابستگی روانی، یک الگوی رفتاری خاص در استفاده ی جبری از مواد اعتیاد آور است که با تابعیت شدید بر مصرف همان داده و فراهم کردن آن و میل شدید به بازگشت آن پس از قطع ماده، مشخص می گردد. وقتی وابستگی روانی حاصل شد دیگر آن حالت نشدنی و لذت بخش، برای فرد معتاد مطرح نیست و مصرف ماده ی مخدر به صورت یک رفتار اجباری در می آید. 3-تمایل و اعتیاد تشدید به ماده ی اعتیاد آور: تاجایی که به هر وسیله ی ممکن آن ماده ی اعتیاد آور را به دست می آورد. احتیاج به پول برای تأمین مواد مخدر، فرد معتاد را به ارتکاب اعمال بزهکارانه وا می دارد. مطالعه ی پزشکی جان هاپکینز در سال 1971 نشان داد که دوازده هزار معتاد شهر بالتیمور سالیانه سیصد میلیون دلار اجناس مختلف را از مغازه ها دزدیده اند و پس از فروش آنها به ثلث قیمت صرف استعمال مواد مخدر کرده اند. 4-ضررو زیان به مصرف کننده و جامعه: مواد مخدر هم ضرر مادی و رفتاری برای شخص و هم آسیب اقتصادی و اجتماعی برای جامعه دارد. در سال 1356 آمار تقریبی معتادان را در ایران حداقل سیصد هزار نفر بر آورد کرده اند که حدود یک درصد افراد جامعه بودند در آن روز مسأله ی شماره ی یک بهداشت روانی در ایران به شمار می رفت زیرا اگر هر خانواده متشکل از پنج نفر باشد حداقل بهداشت روانی  یک و نیم میلیون نفر در خطر بوده است. گزارش سمینار مبارزه با مواد مخدر در مرداد 1363 حاکی است که تعداد معتادان در ایران حدود یک و نیم میلیون نفر است. اگر هر معتاد روزانه صد تومان مواد مخدر مصرف کند ما روزانه معادل صد میلیون تومان از این بابت ضرر مادی به جامعه وارد می شود. از نظر بهداشت روانی و سلامت جامعه حدود پنج میلیون نفر در خطر هستند. مراحل اعتیاد: معمولاً فرد معتاد مراحلی را می گذراند تا به دام اعتیاد بیفتد: 1-آشنایی و شروع: در این مرحله فرد با دوست یا آشنای معتادی برخورد می کند و با تشویق وی با ماده ی مواد مخدر آشنا می شود. 2-دو دلی و تردید: در این مرحله فرد با خود در جنگ و ستیز است حالت نأشه و رفتن در عالم خیال و فرار از واقعیت باعث رو آوردن به مداد مخدر می شود. ولی از طرفی نمی خواهد در دامن آن بیفتد. 3-اعتیاد بالأخره مصرف ماده ی اعتیاد آور، فرد را به دام اعتیاد می کشاند.   دختر جوانی شرح اعتیاد خود را چنین بازگو می کند:  ابتدا رفیقانم هروئین می کشیدند برای من جالب بود کنجکاو شدم و هوس کردم که امتحان کنم(مرحله ی آشنایی) دفعه ای بود که کشیدم نأشه شدم همه چیز برایم ساده شد و به دنیای درون خود رفتم و تمام خیالاتم جامه ی عمل پوشید. هیچ وقت خطر اعتیاد را حس نمی کردم نمی خواستم برای به دست آوردن هروئین به هر پستی ای تن بدهم دلم برای پدر و مادرم می سوخت(مرحله تردید) هفته ای یکی دو بار کشیدم خواستم کنار گذارم دیگر دیر شده بود و معتاد شدم(مرحله اعتیاد).   انواع مواد اعتیاد آور: مواد اعتیاد آور را به سه دسته ی بزرگ تقسیم کرده اند: 1-ترکیبات تریاک: که شامل تریاک، هروئین، مرفین، سوخته و شیره می شود. 2-مواد توهم زا: یعنی کوکائین،  LSD ، حشیش و ماری جوآنا. 3-خواب آورها و مواد ضد اظطراب: که شامل باربیتورات ها و الکل می شود.   علل و انگیزه های اعتیاد: طبق تحقیقات انجام گرفته مهمترین علل و انگیزه های اعتیاد به شرح ذیل می باشد: 1-ضعیف بودن رابطه ی پدر و مادر 88 % 2-فقدان پدر در زندگی 48% - 3-رابطه ی سرد بین پدر و پسر 52% 4-الگوی نامناسب از نظر اخلاقی 23% 5-عصبیت پدر و نداشتن خود کنترلی 26% 6-شغل نامناسب پدر 43% 7-بد بین بودن پدر 47% 8-عدم رابطه ی صحیح بین پدر و مادر 97% 9-رفتار سلطه جویانه ی مادر 73% 10-رفتار سرد و نامهربان بودن مادر 37% 11-پرخشگری مادر 37% 12-ضعیف بودن رابطه ی پسر با مادر 40% 13-بد بینی مادر 31% 14-نداشتن طرح مشخص تربیتی برای کودک و نا هماهنگی در شیوه های تربیتی 23% 15-ابهام و عدم پیگیری روشهای اولیاء برای رفتار کودک 63% 16-بی اعتمادی مادر به اعضای خانواده 38% 17-سرکوب شدن خواسته های کودک و یا ارضای بیش از اندازه ی آن 38 % یافته ها نشان می دهد که هم فرزند سروری(محبت افراطی) و هم رفتارهای خشونت آمیز و نامناسب(کودک آزاری) هر دو به نوعی احساس نا امنی و اضطراب در فرزند ایجاد می کند در مجموع شخصیت او را وابسته می کند.   ویژگیهای اخلاقی و رفتاری معتاد: معتاد انزواجو، بهانه گیر، کج خلق، ناپایدار، پر توقع و خلاصه خود شیفته وخود پرست و دارای اخلاقی کودکانه است. تک رویی و خود کم بینی معتاد حاکی از آن است که رشد عاطفی او متوقف مانده به آستانه ی نوع خواهی و نوع پروری ننهاده است. رشد شخصیت معتاد در نخستین مرحله ی رشد روان جنسی: (( مرحله دهانی))تثبیت شده و از آن مرحله فراتر رفته است و فقط از طریق دهان در پی لذت جویی های آنی و زود گذر و خانمان برانداز است چه بسا در مشاوره های فرد و مطالعات موردی به تجربه ثابت شده است فرد معتاد بعد از استعمال مواد مخدر به مهم بودن و با عاطفه و با شخصیت بودن تظاهر می کند. خوش صحبت و چه بسا زبان و مهربان بنظر می رسد اما زمانی که به مواد دسترسی ندارد همچون جانور درنده به جان اطرافیان و اعضای خانواده خود می افتد و آن وقت است که عملاً از کلیت انسانی و عاطفی خارج شده است بهداشت روانی خانواده را به خطر می اندازد و سرانجام به متارکه، خود سوزی و خودکشی طرفین منجر می شود.   ترک اعتیاد روان شناسان در مورد نحوه ی درمان های روان شناختی می گویند. با افرادی که انگیزه ی ترک دارند(خود مصرف ها) عمل می شود. 1-کار برروی خانواده برای ارتباط با درمان جو. 2-ترغیب خانواده برای مراجعه به روان شناس. 3-مشاوره و روان درمانی فرد مددجو(معتاد) برای افزایش انگیزه ترک.   در حال حاضر برای مددجویان(معتادان) سه برنامه ی جداگانه در نظر گرفته شده که عبارتند از: 1-روان درمانی: در این برنامه به فرآیندهای آسیب شناختی فردی و خانوادگی پرداخته است و از نظر روحی و روانی مشکلات و علل و انگیزه های فرد، مورد بررسی قرار گرفت و بعد از شناسایی برای حل این معضلات برنامه ریزی می شود. 2-گروه درمانی: در این برنامه به فرآیندهای آسیب شناختی که در گروه مطرح می شود حل و فصل می شود معمولاً اعتیاد ناشی از گروه است و فرد در گروه معتاد می شود پس چه بهتر که درمان آن هم در گروه باشد. هر فردی که وارد گروه می شود مشکلات و مسائلی دارد که معمولاً ناشی از خانواده یا اجتماع یا خودش و یا از عوارض اعتیاد است به هر حال در این برنامه سعی شده با تشکیل روابط گروهی شرایطی فراهم آید تا فرد بتواند از تجربیات معتادانی که موفق به ترک شده اند و یا توانسته اند مدت زیادی در ترک باشند استفاده کنند. 3-گروههای آموزش خانواده: دراین برنامه همه ی آموزشهای لازم به خانواده ها برای جلوگیری از برگشت فرد به اعتیاد داده می شود تا بتواند شیوه های درست را برای ایجاد ارتباط صحیح و عمیق طرح با مددجو(معتاد) در پیش گیرد. مهم اینست که اعتماد به نفس وارد در فرد شکسته نشود ولی اگر شکسته شده های آن را خرد تر کنیم بلکه سعی کنیم درجه ی اعتماد به نفس و تبانی را در او تقویت کرده و بالا ببریم و آن تصویر شکسته را ترمیم کنیم نه اینکه بر او برچسب بزنیم که تو نمی توانی در زمان هوس لغزش تا حدوی طبیعی است. نکته ی مهم اینست که ما در آن لحظات حساس و حاد نقش حمایتی و قاطع خود را بعنوان همراه فراموش نکنیم....   علل بازگشت مجدد به اعتیاد: بارها و بارها ترک کردن و سپس اعتیاد مجدد، این سرنوشتی است که بیشتر معتادان به مواد مخدر دارند در بررسی هایی که انجام شده است اکثراً برای چندمین بار بوده که ترک اعتیاد می کردند. شاید دفعات ترک اعتیادشان آنقدر زیاد بوده که به طور مشخص بیاد نمی آورند. از علل عمده ای که معتادان در بازگشت به اعتیاد، دوباره یا چند بار خود برشمرده اند عبارتند از: دوستان معتاد، نقص معالجه، محیط اجتماعی آلوده، بیماری و یا وابستگی جسمی و روحی،در دسترس بودن مواد مخدر، برخورد بد جامعه و خانواده با معتاد و با بیکاری و به طور کلی باقی ماندن عوامل قبلی که علل اعتیاد اولیه ی آنان بوده است و در این میان تماس دوباره با دوستان معتاد عامل عمده ی بازگشت به ایجاد مجدد به شمار می رود.